Wat als bomen konden praten?

Zouden ze je dan vertellen over het geluk dat ze hadden, of het ongeluk welke ze mogen hebben ervaren. Om daar op te groeien waar ze zijn opgegroeid? Aan het oppervlak zie je niet hoe zij geworteld zijn.

Tijdens mijn verblijf in Bolgatanga vernam ik van een Nederlandse arts, welke onderzoek had gedaan naar de voorspelling van de gezondheid van een mens. Hij heeft een deel van dat onderzoek uitgevoerd in Noord-Ghana, daar waar ik werkzaam was. De beste voorspeller voor je gezondheid en daaraan gekoppelde levensverwachting is je postcode. Waar ben je opgegroeid? Geld dus. Hoewel ik zijn artikelen interessant vind, vraag ik mij af of er langdurig onderzoek nodig is om tot een dergelijke conclusie te komen.

Geld is macht. Nog steeds. Terwijl ik in de hangmat lig aan het strand van een klein vissersdorpje ergens aan de westkust van Ghana. Nu het weekend is, verbaas ik mij over de velen 'witten'; in de afgelopen 5,5 maand heb ik niet zoveel blanken bij elkaar gezien. Ik zie veel oude, dikke, witte mannen. Nu ook sommigen bijgestaan door jong Ghanees schoon, wat hier en daar ook een prachtig klein exemplaar heeft opgeleverd. Want hoe je het ook went of keert, leven gecreëerd uit diverse culturen, kan de dans van een ongekende schoonheid vaak niet ontspringen. Simpelweg omdat de schaarsheid hen bijzonder en daarmee geliefd maakt.
Ik kan een herinnering aan een artikel over de groei van sekstoerisme in Ghana niet wegdrukken. Ik walg.
Daarnaast zie ik ook groepjes die wellicht iets jonger zijn, het 'feestvierderstype'. Drank, sigaretten en.... en op hun wenken bediend willen worden. Zonder enige verdieping in de cultuur of interesse in degene die hen bedient. Arrogantie alom.
Na het bezoek van Cape Coast Castle en Elmina Castle, waar ik in de kerkers heb mogen staan waar zo'n 150 slaven vanuit West Afrika voor soms wel twee maanden verbleven om hun reis te vervolgen door de 'door of no return', op weg naar veelal Zuid-Amerika en de Carribbean. Hoe diverse blanke volkoren over West Afrika geheerst hebben met hun geld, en hier zo liggend aan het strand, lijkt er eigenlijk geen spat veranderd.
Of is dit slechts mijn bril, met een gekleurd zicht. En zijn dit stuk voor stuk weldoeners, welke nu zo in het weekend ook even komen 'genieten', net zoals ik dat doe na mijn vrijwilligerswerk... En zijn de stelletjes welke ik aanschouw gebaseerd op echte liefde... Wat misschien, heel misschien, toch ook de aanleiding is voor Muni, om hier met mij te zijn?


Na twee mislukte pogingen in de laatste week van mijn werk om de soothsayer, 'waarzegger' te mogen ontmoeten bij de prins, mislukt ook de 3e poging waarbij de prins bereid is om de waarzegger met een motor naar het huis van Kev te rijden. Ik besluit dat het dan niet zo heeft mogen zijn.
Er is een afscheid. Afscheid van de peer educators, van collega's, van nieuw gekomen vrijwilligers en van oud vertrouwde. Afscheid van mijn hostfamilie, van Jessie en Andy. De familie heeft iets voor mij laten naaien... Ik ben benieuwd daar ik niet zo het type ben van de standaard kleding hier. Maar nee, zo lief!, hebben ze getracht uit te leggen aan de naaister wat ik dan wel leuk vond. De naaister wist het wel, ze had die blanke rasta namelijk vaak genoeg rond zien fietsen... Dus heeft ze getracht een harembroek te naaien. Helaas is mijn formaat over het algemeen iets groter dan de gemiddelde Ghanees, welke resulteert in een zeer aparte broek, welke vergelijkingen vertoont met een onderbroek uit 'grootmoederstijd'. Een gegeven paard kan men echter niet in de bek kijken, zekers niet hier. En dus ontvang ik het geheel dankbaar. Wat ik ook zeer zekers ben voor de moeite die is genomen.

Ik vind het best moeilijk om te vertrekken. Het stemt mij dan ook prettig dat ik niet nog niet geheel direct 'alleen' ben. Vergezeld van vrijwilliger Jessica, reis ik af in een bijna lege trotro (jaja, wat een luxe) naar Tamale, om ons later ook te vergezellen van mijn rechter Ghanese hand genaamd Tes.
Om daar ook verenigd te worden met 'onze Ghanese lovers'. Hoewel ik de avond daarvoor afscheid nam van Kev. Kan dat? Twee mannen leuk vinden? Ja, dat kan dus. Uiteraard blijf je dan niet gevrijwaard van schuldgevoelens. Maar een ieder die zich hierin herkend zal dit beamen.
Het weekend is fijn. Daarna zou ik vertrekken. Nou ja, nog een dagje dan... Om wat werkzaamheden af te ronden, die lastig leken om af te ronden wanneer ik in Bolga zou blijven, tenslotte blijft nieuw werk zich altijd aandienen. Zekers wanneer je mij bent en voortdurend overal werk ziet liggen. Oude bekenden en pas ontmoette mensen in mijn leven zullen dit allen beamen. Dat verandert dus niet, toch niet. Wellicht wel de kunst om het te zien, maar er niets mee te doen en dat te omarmen.
Een dag verandert echter in een week.
Muni bezoekt een malan, een spirituele man in de traditionele religie. Uiteraard vertelt hij mij hier in eerste instantie niets over. Iedere dag komt er meer verhaal uit deze jongen. En ik neem wat er komt en laat mijn vragen achterwege. Maar zijn humeur spreekt boekdelen. Ik weet dat er iets is, maar besluit het te laten, wanneer hij het wilt, zal het er zijn.
Wanneer ik mij niet vergis heb ik zijn ongelukken van de hand gedaan evenals de mijne en de 'vreemde' toevalligheden daarbij. Kort gezegd, vertelt het verhaal van de malan dat iemand, een oudere vrouw uit zijn dorp, het op hem gemunt heeft. Maar goed wat offers, als een kip, schapenvlees, wat geld, een witte doek en gebeden zullen de vloek teniet doen.
Okay. Ik weet het niet. Spirituele zaken hebben mijn interesse en ik geloof tot het tegendeel bewezen is, maar ik heb toch wat moeite met de verhalen welke Muni mij vertelt. Ik dacht af en toe dat Kev ze niet 'helemaal op een rijtje had' en puur leefde vanuit angst, angst voor vervloekingen. Maar goed een ieder hier lijkt er eigenlijk enigszins mee verbonden, echter het speelt zich vrijwel nooit af in het zicht. Daar er een taboe op heerst. De 'slechte' films op tv over liefde, verraad en vervloekingen geven weer hoezeer deze traditie eigenlijk leeft en hoeveel aanhangers deze heeft onder het masker van de christen of islamiet.
Het verhaal van een 3 jarig meisje met klompvoetjes en klomphandjes welke geregeld ons kantoor binnenkwam, doet mijn maag toch ineen krimpen. Ze is met haar moeder gevlucht uit de community, waar 1 van mijn collega's vandaan komt, omdat men het kind wilde vermoorden. Gehandicapte kinderen worden echt gezien als het kind van de duivel en dienen daarom gedood te worden... Wat nou, Ghana, modern Afrika?! Het doden gebeurt dus ook echt. Uiteraard verboden bij de wet, maar niemand praat...

Toch ga ik met Muni mee naar de malan, wat heeft hij over mij te vertellen?! In zijn hut van een traditionele compound, zit de oude man op de grond en wordt naast een doek ook bekleed met vliegen. Hij glimlacht naar mij, ik zie een paar bruine tanden. Hij zet de radio uit. Naast de radio ligt een ander voorwerp welke je doet realiseren dat er vele jaren zijn gepasseerd waarin niet alles hetzelfde is gebleven, een roze mobiel met een 'hello kitty' afbeelding. Dan haalt hij zijn zakje met stenen en schelpen tevoorschijn. Hij gaat ermee aan de slag.
Met mijn beperkte frafra kennis (taal van het volk in het uiterste noorden), begrijp ik uiteraard niets van het dagbani. Dus doet Muni verslag, welke af en toe ook niet geheel zeker is, daar hij Kamara is. En ik kan mijn vraagtekens zetten bij de Engelse vertaling van Muni. Er worden namelijk problemen voorzien wanneer ik alleen ga reizen. Iets met mannen, voortdurend. Goh ja, als dat nu alleen over aandacht gaat, dat realiseer ik mij inmiddels ook wel dat ik daar geen tekort aan zal hebben. Maar nee, het gaat zelfs tot een kidnapping... En er is meer. Ik voel mij niet zo blij dat ik deze meneer ben gaan opzoeken. Maar niet gevreesd alles kan 'afgekocht' worden... Een zwarte kip, witte doek, 9 x 20 pesos en nog wat zaken... of ik moet niet alleen gaan reizen...
Ik laat het even voor wat het is, al laat het mij niet los en vind ik ook niet de moed om alleen met mijn backpack te vertrekken. Bovendien probeer ik Muni bij te brengen hoe je kan zorgen voor je eigen gezondheid, zo ook je seksuele en dat een preventieve scan als check up geen kwaad kan. Tijdens mijn werk had ik begrepen, dat daar ook mogelijkheden toe zijn in Ghana en naar horen zeggen, vrij toegankelijk. Ik wilde de proef op de som weleens nemen en dus samen op naar het ziekenhuis. Goh, toch wat anders als een soa poli en niet zo toegankelijk. De verhalen die mij verteld zijn, zijn helaas vast 'toch weer' verhalen geweest, omdat men het zo graag goed wil doen. Je moet een dokter zien, om je te kunnen laten prikken en wachtrijen... Ik besluit gebruik te maken van mijn 'blanke' huid, te doen alsof ik het systeem niet ken, ben bereid cash te betalen en geef aan dat ik zelf counselor ben in het land waar ik vandaan kom. Binnen no-time gaan alle deuren open en worden we beiden geprikt.
Helaas vraagt de uitslag van Muni wel om een doktersbezoek. Hij is positief op Hepatitis B en met zijn achtergrond, vermoed ik dat hij drager is. Gelukkig ben ik zelf gevaccineerd voor A en B (zo'n vier jaar geleden), daar B toch best gemakkelijk overdraagbaar is. Er was wel iets mis met mijn vaccinaties, zo vertelde een mevrouw van de GGD mij, vlak voor mijn vertrek naar Ghana. Maar het zou wel goed zitten, alleen een garantie had ik niet, deze zou zelfs gedaald zijn van 90 naar 80 procent... Ach ja, wat voor garanties had je wel in het leven... Hoewel dit uiteraard niet betekent dat je maar gedachteloos allerlei acties moet ondernemen. Iedere actie heeft consequenties en het kan geen kwaad daar bij stil te staan voor het nemen van de actie en jezelf de vraag te stellen of je bereid bent de verantwoordelijkheid te nemen voor wat betreft de mogelijke consequenties. Zolang je er geen onrealistische doemscenario's op na houdt die een eigen leven met je verstand gaan leiden met als gevolg slapeloze nachten.

Om in het verhaal van gezondheid en spirituele mannen te blijven, meent Shani, de vriend van Muni, dat ik Papa echt moet zien. De beste meneer is van Accra, nu in Tamale, in een guesthouse en geneest daar allerlei mensen van hun kwalen. De beste man zou mij van mijn suiker afhelpen. Moeilijk om de ceremonies te beschrijven, drie dagen achtereen. Daarnaast moest ik drie maal daags een goedje drinken, waarvan ik mij daadwerkelijk afvroeg of het niet zijn urine betrof. Maar goed ik kan hier nu wel neerbuigend gaan doen, maar ik weet ook dat zolang ik er niet in geloof, het zeker niet zal gebeuren. De geest is zo krachtig, daar heb ik inmiddels toch wel voldoende bewijs voor gekregen.
Hij vroeg zich echter af of ik soms van plan was te gaan reizen, want daar zag hij zaken gebeuren die niet in de haak waren. Ik ben 'te goed' van vertrouwen. Aheuh... Daarom zit ik misschien hier?! Maar het onbehaaglijke gevoel wat ik al had, laat mij niet los en wordt hierdoor wel versterkt. Dus besluit ik Muni met mij mee te nemen, wat wel aardig wat extra kosten met zich meebrengt, want naast een kamer en wat kleding, een matras, een telefoon en een televisie en gedeelde scooter, bezit de jongen niets en heeft daar ook niet het vermogen toe. Zijn verzoek tot toelating van een school is helaas afgewezen en daarom is hij nu afhankelijk van wat familieleden, welke hem zo nu en dan wat toeschuiven. Ik weet dat wij gewend zijn aan bijbaantjes tijdens je studie, hier ligt dat anders. Naar aan te nemen, is dat ook niet zo maar te regelen. Ik zeg 'naar aan te nemen' daar ik daar zo nu en dan toch ook mijn vraagtekens bij heb, maar dat is misschien mijn initiatief rijke NL geest aan het woord.
Ik voel de nieuwsgierigheid, maar toch ook al de huivering, bij jou als lezer voor wat betreft de leeftijd van Muni. Naast het feit dat hij het zelf niet precies weet (wat hier ook heel normaal is) kan ik de garantie geven dat ik in de westerse wereld als 'cougar' bestempeld zal worden, zolang ik er niet jonger uitzie dan ik ben en hij niet ouder en daar laten we het bij voor hier. (Wat direct iets zegt over mijn blijkbaar nog steeds willen voldoen aan de verwachting van anderen...)

Na verder leveronderzoek van Muni, het regelen van een witte haan als offer voor spiriman, vele gebeden, wat familiebezoek en het bijwerken van mijn dreads, ga ik dan toch op reis, met Muni en mijn vieze goedje om te drinken en nog een heel geurend goedje om mij mee te wassen zodat alle mogelijke vervloekingen nu en in de toekomst bij mij weg weten te blijven, of mij liever gezegd niet kunnen raken. Nou da's toch fijn ;)

De aandacht van mannen in Tamale is al behoorlijk verslapt, een aantal vasthoudende typjes geven het nu ook op, nadat Muni duidelijk heeft laten zien dat ik hem toebehoor. Jammer is alleen wel dat ze vervolgens ook geen vrienden willen blijven, lekker dan, dan was het al die tijd dus al iets anders?! Maar ja, dat doe je niet, je hebt niets te doen met de 'woman from your brother'.
Kev heb ik inmiddels de waarheid verteld, na wat stoerdoenerij, geeft ie toch aan het niet leuk te vinden. Wat ik hem niet kwalijk neem en ik mag dealen met mijn schuldgevoel...

De eerste watervallen en terug zijn in de natuur doen mij zo ongelofelijk goed! We zijn gelukkig vroeg in de morgen en dus is er nog niemand, ik kleed mij uit, tot grote verbazing en ongenoegen van Muni en begeef mij over het gladde gesteente om mij meer 1 te voelen met deze schitterende, krachtige waterpartij.
We verblijven ook bij het hand in hand project. Waar gehandicapte kinderen, die elders verstoten zijn, leven, samen met hun verzorgers, opgezet door een Nederlandse arts en waar je tevens als gast kunt verblijven en meehelpen. Muni die overal voortdurend met kinderen aanpapt (en waarvan ik graag geloof dat dat niet komt omdat hij dat zelf nog is ;), laat zich anders zien, dan ik had verwacht. Hij volgt mij niet om samen met de kinderen te gaan badderen en lol te maken. Hij geeft aan dat niet te kunnen vanuit zijn geloof. Ik wil daar meer van weten. En denk dat hij zich vervolgens wijs weet te verschuilen achter 'Ik kan dat gewoon niet aanzien' en verders wil hij er niet over praten.
Hoe groot de verschillen tussen hem en mij zijn, laat zich prima zien in het reizen. In kleine en grote dingen. Zo blijft Muni overal in de douche plassen, wanneer ik aangeef dat ik dat liever niet heb, gaat hij naar buiten om te plassen, terwijl er een wc is. Overal zoekt hij naar een emmer om mee te badderen, in plaats van de voor mij zo dankbare douche te gebruiken wanneer die aanwezig is. Hij vind het water om mee te badderen zo koud en verzoekt mij vriendelijk, dat is niet waar, commandeert mij, om de fan in de hut uit te doen voordat hij de hut betreed, zo koud heeft hij het. Ik zeg prima, maar dan ga jij wel op je knieën. Op een gegeven moment vraag ik mij af waar hij toch blijft, ik ga naar de 'wasplek' buiten en tref daar een Muni bibberend van de kou op zijn knieën aan, ik vraag hem waarom hij daar in vredesnaam nog zit?! Hij is uiterst serieus wanneer hij antwoord dat ik hem niet gezegd heb dat het klaar was en dat hij omhoog moest komen, ik ben tenslotte namelijk de oudste... Ik gier van het lachen en denk dat hij een grap maakt, maar nee, hij is echt serieus...
Ondertussen beschuldigt hij mij ervan dat ik hem zie als een 'villager'.
Muni lijkt verders ook niet zoveel te geven om allerlei plantjes en diertjes en brengt zijn tijd liever door achter de mobiel en laptop. Wat maakt dat ik zelf met een gids ga wandelen in een stuk bos met een enorm grote verscheidenheid aan vlinders. Het is lastig om er te komen en Muni vraagt zich af waarom ik dat in hemelsnaam zou willen. Maar ik geniet. Ik geniet volop. De beste man, met zijn grote hakmes, probeert in zijn beste Engels de functies van diverse bomen aan mij uit te leggen. Zo was er ook een boom, goed te gebruiken als medicijn tegen 'gekte'. Echter je kunt de boom alleen kappen wanneer deze zich niet in de schaduw bevindt en met schnapps en een ei aan de wortel van de boom, houd je jezelf hier niet aan, dan zul je sterven...
We bezoeken het heilige meer Bosumtwi. Opnieuw niet gemakkelijk om er te komen. I.v.m. de heiligheid mogen er alleen kano's, welke uit niets meer bestaan dan een boomstronk, vissen. Peddelen wordt met de handen gedaan. Toch jammer dat deze heiligheid niet geldt voor de vervuiling van het meer met plastic flessen. Dit verpest werkelijk het gehele uitzicht, ontneemt iedere aantrekkelijkheid tot een duik en het ergste van alles, de gevolgen voor het meer zelf. Graag vervolg ik mijn reis langs Kakum National Park, om via een loopbrug van touw, van 1 boom naar de andere, het Ghanese regenwoud te verkennen. Uiteraard had ik hier liever geslapen en was een minder toeristische hiking gaan doen, zei het niet dat Muni dat niet zo zag zitten en wij door de chauffeurs van de trotro's aardig voor de gek zijn gehouden, zodat we niet langs het park zijn gekomen, maar direct in Cape Coast belandde, nou ja, direct, na in 1 taxi en 5 verschillende trotro's te hebben gezeten :)
We relaxen wat, bezoeken Cape Coast Castle, ik word erg gelukkig van een vegetarisch en gezond restaurantje en lees nog zo'n boek... Een fijne roman over de levens van diverse vrouwen en hoe deze levens aan elkaar verbonden zijn. Het verhaal van een ieder, over liefde, werk, macht, geld, verraad, haat, families, de dood, pijn, verdriet en toch, toch biedt het tevens bepaalde lessen. "Eens in je leven" Waar je ook gaat, jezelf neem je altijd mee en daarmee ook je verhaal.
Al is het levensverhaal van de gemiddelde Ghanees wel een tikkie anders, zoals ik al eens eerder heb mogen beschrijven. Zo bezoeken we de tante van Muni in Tamale, ze is nu bij haar tweede man, daar haar eerste gek was geworden en dan mag je wel scheiden. Haar man nu heeft drie vrouwen, ze heeft 2 van haar 5 kinderen verloren en lacht het leven toe. Muni's moeder heeft 1 kind verloren en haar eerste man. Waar haar oudste zoon verkeert, weet ze niet. Muni's voormalig Ghanese vriendinnetje is verongelukt in het verkeer.
Waar ik overigens weer eens niet vreemd van op kijk, wanneer we zelf meerdere malen betrokken zijn bij bijna ongelukken en getuige mogen zijn van een ongeluk met trotro met fatale afloop voor een aantal inzittenden.
Zo ben ik enigszins ongerust wanneer Muni deze plek aan het strand verlaat om in het nabij gelegen stadje een 'nieuwe' tweedehands telefoon te kopen, nadat zijn telefoon op miraculeuze wijze verdwenen is. En tja... Muni zonder telefoon is geen gezellige Muni... Meneer komt terug met zijn hart in zijn keel, de taxi was betrokken geraakt in een ongeluk. Een zwangere vrouw moest afgevoerd worden naar het ziekenhuis, maar Muni komt met de schrik vrij...
Hoewel het verkeer mij er niet van weerhoudt om verder te reizen, doet de portemonnaie dat wel. Ik reis graag af naar moeilijk bereikbare plekken om te kunnen genieten van natuurschoon. Dat is prima te doen met eigen vervoer, hoewel ik dat hier denk ik niet zou durven in alle verkeerschaos, maar lastig wanneer je afhankelijk bent van trotro's en taxi's.
En dus staat er slechts nog een bezoek aan een dorp gebouwd op het water op het program, evenals twee geweldige afgelegen strandjes met eco bestemming en een strandje net buiten Accra, om mijn laatste nacht Ghana door te brengen... Want het is heus, over 2 weekjes zal ik alweer in Nederland zijn, vreemd hoor.
Nu eerst regelen dat Muni een telefoon heeft die ook het ook daadwerkelijk doet @ Takoradi.
De werkelijke beweegreden van Muni hier aan mijn zij, zal ik nooit weten... Ik probeer daar niet aan te denken, noch aan de momenten welke voor ons liggen. Hier, nu, voelt goed en dat is het.

Zoals het verhaal van een ieder...
is iedere boom uniek. Bloeit wanneer het zijn tijd is. Werpt vruchten wanneer de tijd daar is. Verweert of volhard in zijn omgeving. Leeft met zijn omgeving in symbiose als in synergie in plaats van parasitisme. Verlaat het leven wanneer het tijd is, om nog lang zijn sporen na te laten, welke een vruchtbare grond vormen voor nieuw leven.

Zonnestraal,

Jennifer.